door Henk Francino

Door het enthousiasme dat lne van den Broek en Fem Brugman aan de dag leggen voor het handboekbinden lijkt de toekomst voor dit nobele ambacht verzekerd.
Stevig gegrond op de didactische en pedagogische principes van Maria Montessori leren zij jaar in jaar uit jonge kinderen de kunst van het handboekbinden.
Mede hierdoor ontstond er een handleiding die uiteindelijk uitmondde in het boek:
'Je eigen boekje maken'. Een kijkje in de keuken van beide bindsters-leerkrachten. 

"Wat moet je nu met boekbinden?!"
Dat is de nu al legendarische uitroep van Fem Brugman toen Ine haar jaren geleden in het Museum van het Boek in Den Haag had gevraagd: "En welke cursus gaan we nu na het kalligraferen doen, boekbinden?" lne wist het wel. Via Fem's man kwamen ze in contact met de ex-boekbinder Wolf Bosch en drie jaar lang volgden beide vriendinnen de lessen in zijn garage-cum-atelier. Na de basisbeginselen - het eerste boek dat ze gekartonneerd-gelijk-af maakten, heette in de cursusgeversmond een 'veredeld kladblok' - bekwaamden ze zich bij diverse andere binders in andere klassieke bindwijzen. 

Onderwijs
Ine volgde zelf het Montessori-onderwijs en gaf er later ook als leidster les, o.a. in Bussum. Maar na haar huwelijk koos ze voor het beroep van huismoeder. Ze hield contact met het Montessori-veld en later keerde ze op verzoek terug in de klas als.. boekbindster! Op de Montessorischool in Beuningen werd haar gevraagd boekbindlessen te gaan verzorgen. Ze startte er met de leporello-binding. Maar de groep was zo groot dat ze haar vriendin Fem Brugman erbij vroeg ter ondersteuning. Zo ontstond een hechte samenwerking. Van het een kwam het ander, met boekbindlessen aan scholen in o.a. Zaandam, Amsterdam, Oostzaan, Oosterhout, Hoofddorp en Driemond. Ine: "We ontwikkelden een hoop lesmateriaal, de kinderen reageerden dol-enthousiast, en al na het eerste jaar riepen ze: "U komt toch volgend jaar weer?". 

Geen verkwisting
Achterliggende gedachte was om zoveel mogelijk 'afval' uit de grafische sector te gebruiken bij het maken van boeken. Zo levert CB Technics een hoop karton en linnen, dat ze ook nog perfect op maat snijden. En via de drukkerij waar Fem's zoon werkt, komt er een hoop papier binnen. Fem: "We passen de vorm van het te maken boek aan de geleverde formaten aan, zo ontstaan er tal van verschillende boeken." Een keur aan gemaakte boekjes wordt getoond, op de voorplatten zitten vaak leuke kinderkaarten verlijmd, o.a. van Donald Duck en Bruintje Beer, maar ook wordt er gebruik gemaakt van behangpapier met mooie patronen en afbeeldingen, en van allerlei soorten sierpapier. Uitgangspunt is ook dat de kinderen met zo eenvoudig mogelijke middelen het boek maken, o.a. met behulp van ingepakte bakstenen als bezwaringsmateriaal, zelfgemaakte afsnijhoekjes, prikbakjes voor de naaigaten... Opvoedkundig gesproken past alles precies, boekbindkundig gesproken ook. 

Van les tot lesboek
"Het enthousiasme van de kinderen kent geen grenzen, en natuurlijk vragen ze je het hemd van het lijf: 'Juf, heeft u ook een beschrijving van wat we aan het doen zijn?"
Op deze vraag had juf even geen antwoord, maar dat kwam snel. Ine stelde de door haar en Fem gehanteerde methode op schrift en maakte er tekeningen bij. Ze kreeg er zoveel plezier in dat ze het uitwerkte tot een complete stap-voor-stap begeleiding voor de kinderen. Ine: "Zo ontstond het idee er een echt leerboekje van te maken.
Een eerste poging het bij een uitgever onder te brengen strandde ('te kleine doel-groep', was het antwoord). Maar bij Willem Laanstra van uitgeverij Rokin Art Press vond ze gehoor. Hij stimuleerde haar er een 'echt boek' van te maken. Dit betekende opeens hard doorwerken achter de PC, tekeningen maken, foto's maken en selecteren, alles inscannen, lezen, herlezen, corrigeren... Gelukkig was Fem er om de tekst kritisch te bekijken en uiteindelijk lukte het alles op tijd af te hebben.
Er werd naar gestreefd het boekje voor kinderen betaalbaar te houden en daarom voor ca. fl 25,- te verkopen. Maar al spoedig bleek dit door allerlei (technische) zaken niet haalbaar en kwam de verkoopprijsuit op fl 34,75. Gedrukt en gebonden in Singapore. Ine: "Nadeel is wel dat er een discrepantie is ontstaan tussen de tekst, waarin het gedrukte boekje qua afwerking precies gelijk is aan de instructies binnen de kaft en tussen het uiteindelijk afgewerkte exemplaar dat uit de drukke rij/binderij rolde. Dit komt o.a. door de gebruikte materialen en technieken."

Desondanks is het een heel goede en instructieve handleiding geworden waarin de boekbindmethode stap-voor-stap en met veel illustratiemateriaal aan de jonge lezertjes wordt overgebracht. Hoewel Montessori's lijfspreuk "Laat uw woorden geteld zijn" wat dit boekje betreft niet altijd opgaat, wordt er een schat aan informatie over de werkmethode op vlotte wijze overgedragen. Een hoog didactisch gehalte heeft het.
Ook volwassenen kunnen het boekje, als ze met boekbinden beginnen, met plezier gebruiken. Op zo'n manier wordt er een goede basis gelegd voor verdere ontdekkingen in boekbindland. 

Dankbaar
Dat het loont op deze wijze (jonge) mensen enthousiast te maken voor het handboek-binden ondervinden Fem en Ine nog bijna iedere dag. Ine: "Kinderen zijn een dankbaar publiek, als je vraagt of ze het misschien niet leuk vinden krijg je zelden reacties. Oh ja, één keer, toen een jongetje zei dat hij het naaien maar stom vond. Maar na afloop van de lessen hoor je dan toch dat hij het heel leuk had gevonden.
CB Technics ziet het ook wel zitten met dit jonge publiek. Jong geleerd, oud gedaan betekent immers dat er in de toekomst vraag zal blijven bestaan naar hun spullen. Veel kinderen gaan na de schoollessen inderdaad verder met boekbinden, wat wil je nog meer?"